آزمایش های تشخیص ام اس چیست؟

مقدمه

در مقاله ی “ام اس چیست؟” به برخی راه های تشخیص ام اس اشاره کردیم. اما در اینجا می خواهیم تمام آزمایش های تشخیصی ام اس را معرفی نماییم. مالتیپل اسکلروزیس یکی از شایع ترین بیماری های مغز و اعصاب در جوانان می باشد.

ام اس چیست؟

ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس (به انگلیسی: Multiple Sclerosis) به معنی اسکلروز متعدد یا زخم های چندگانه، یک بیماری خودایمنی مزمن و پیشرونده است که بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر می گذارد. ام اس زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی به میلین حمله می کند.

میلین فیبرهای عصبی را در مغز و نخاع محافظت می کند. این اتفاق به عنوان میلین زدایی (demyelination) شناخته شده است، و باعث می شود مشکل ارتباطی بین اعصاب و مغز پیش بیاید. یعنی میلین که روی عصب را گرفته از بین برود. در نهایت می تواند موجب آسیب اعصاب شود.

علت مولتیپل اسکلروزیس در حال حاضر ناشناخته است. گفته می شود که عوامل ژنتیکی و محیطی می تواند نقش مهمی ایفا کند. در حال حاضر درمان قطعی برای MS وجود ندارد، گرچه درمان هایی وجود دارد که می تواند علائم را کاهش دهد.

تشخیص ام اس میتواند دشوار باشد. هیچ آزمایش واحدی وجود ندارد که بتواند آن را تشخیص دهد. در عوض، تشخیص به طور معمول نیاز به آزمایش های متعدد برای رد کردن بیماری های دیگر با علائم مشابه دارد. پس از انجام معاینه فیزیکی، اگر پزشک احتمال دهد که ممکن است ام اس داشته باشید احتمالا چند آزمایش مختلف را باید انجام دهید.

برای شناخت کامل ام اس مقاله ی “ام اس چیست؟” را پیشنهاد می کنیم حتما مطالعه کنید.

تشخیص ام اس چگونه است؟

ام اس با تاثیرگذاری در میلین سلول های عصبی ایجاد می شود. در نتیجه برای تشخیص آن نیاز به بررسی سلول های عصبی از طریق آزمایش هایی نظیر MRI و … داریم. علاوه بر آن نیاز است که آزمایش های دیگری انجام دهیم تا مطمئن شویم بیماری دیگری وجود نداشته باشد.

به طور مثال، فردی دچار علایم ام اس شده است. همین علایم ممکن است در نتیجه ی تومور مغزی یا دیگر بیماری ها ایجاد شود. لذا باید آزمایش های دیگری انجام شوند تا از تشخیص اطمینان حاصل گردد.

آزمایش خون

اگر پزشک مشکوک شود که شما ممکن است MS داشته باشید، آزمایش های خون بخشی از مراحل اولیه است. آزمایش های خون در حال حاضر نمی تواند به تشخیص قوی MS کمک کند، اما آنها می توانند بیماری های دیگر را رد کنند. این بیماری ها عبارتند از:

• بیماری لایم
• اختلالات ارثی نادر
• سیفلیس
• اچ آی وی / ایدز

تمام این اختلالات را می توان به تنهایی با آزمایش خون تشخیص داد. آزمایش خون همچنین می تواند نتایج غیر طبیعی را نشان دهد. یعنی می تواند به سمت تشخیص هایی مانند سرطان یا کمبود ویتامین ب ۱۲ (B12) منجر شود.

MRI یا تصویرسازی با تشدید مغناطیسی

تصویرسازی با تشدید مغناطیسی یا ام آر آی (MRI) آزمایشی برای تشخیص MS در ترکیب با آزمایشهای اولیه خون است. MRI از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی برای بررسی محتوای نسبی آب در بافتهای بدن استفاده می کند. آنها می توانند بافت های طبیعی و غیر طبیعی را شناسایی کرده و ناهنجاری ها را تشخیص دهند.

MRI تصاویر دقیق و حساس از مغز و نخاع را ارائه می دهد. ام آر آی بسیار غیرتهاجمی تر از اشعه ایکس یا سی تی اسکن است که هر دو از اشعه استفاده می کنند.

هدف از انجام MRI چیست؟

پزشک وقتی مشکوک به MS می شود و آزمایش MRI می نویسد، به دنبال دو مورد است:

1. هر نوع اختلال دیگری که می تواند ام اس را رد کند و به یک تشخیص متفاوت مانند تومور مغزی اشاره کند، بررسی شود.
2. همچنین به دنبال شواهدی از میلین زدایی است.

لایه میلین که فیبرهای عصبی را محافظت می کند، چربی دارد و در صورتی که آسیب ندیده باشد، آب را دفع می کند. اگر میلین آسیب دیده باشد این مقدار چربی به طور کامل کاهش می یابد و دیگر آب را دفع نمی کند. درنتیجه این منطقه آب بیشتری را نگه می دارد که می تواند توسط MRI تشخیص داده شود. (گفتیم که MRI با میزان آب مرتبط است)

برای تشخیص MS، پزشکان باید شواهدی از میلین زدایی پیدا کنند. علاوه بر حذف سایر شرایط بالقوه، MRI میتواند شواهد جامعی را درباره ی اینکه میلین زدایی رخ داده است، ارائه دهد.

آماده سازی برای آزمایش MRI

قبل از ورود به بخش MRI باید تمام جواهرات خود را خارج کنید. اگر شما هر لباس فلزی (از جمله زیپ یا دکمه فلزی) داشته باشید، از شما خواسته می شود که آنها را خارج کنید و یا با لباس های بیمارستان تعویض کنید. شما باید در حدود ۳۰-۴۵ دقیقه در دستگاه MRI (که از هر دو طرف باز است) در طول انجام آزمایش دراز بکشید. برخی از دستگاه ها بنا به شرایطی که بیمار دارد ممکن است سرباز باشند.

اگر موارد زیر را دارید حتما به پزشک اطلاع دهید:

• ایمپلنت های فلزی
• دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب
• خالکوبی یا تاتو
• داروهای تزریق شده
• دریچه های قلب مصنوعی
• تاریخچه ای از دیابت
• و هر شرایط دیگری که فکر می کنید می تواند مربوط باشد

پونکسیون کمری

پونکسیون کمری (آزمایش مایع مغزی نخاعی)، گاهی در فرآیند تشخیص ام اس مورد استفاده قرار می گیرد. این روش یک نمونه از مایع مغزی نخاعی (CSF) را برای آزمایش می گیرد. پونکسیون کمری یک روش تهاجمی به حساب می آید.

در طی این روش یک سوزن به پشت بدن جایی بین مهره ها و داخل کانال نخاعی وارد می شود. این سوزن توخالی، نمونه ای از مایع مغزی نخاعی (CSF) را برای آزمایش جمع آوری می کند.

این آزمایش به طور معمول در حدود ۳۰ دقیقه طول می کشد و از بی حسی موضعی استفاده می شود. معمولا از بیمار خواسته می شود که به پهلو دراز بکشند و کمر خود را خم کنند.

پس از آنکه منطقه مورد تمیز و ضدعفونی و یک بی حسی موضعی انجام شد، پزشک یک سوزن توخالی را به داخل کانال نخاعی وارد می کند تا در حدود یک یا دو قاشق غذاخوری از مایع مغزی نخاعی CSF را بیرون بیاورد. معمولا آماده سازی خاصی نیاز نیست. از شما ممکن است خواسته شود که مصرف قرص های تنگ کننده عروق را متوقف کنید.

پزشکانی که پونکسیون کمری را در طی فرایند تشخیص ام اس تجویز می کنند، برای حذف سایر بیماری ها با نشانه ی مشابه با ام اس اینکار را می کنند. آنها همچنین به نشانه های MS نگاه می کنند، به ویژه:

• سطح بالای آنتی بادی ها به نام آنتی بادی IgG
• پروتئین هایی به نام الیگوکلونال باند (oligoclonal)
• مقدار غیرمعمول بالایی از گلبول های سفید خون

تعداد گلبول های سفید خون در مایع مغزی نخاعی افراد مبتلا به MS می تواند تا هفت برابر بیشتر از حد نرمال باشد. با این حال، این پاسخ های غیر طبیعی سیستم ایمنی نیز می تواند به علت سایر شرایط ایجاد شود.

همچنین برآورد شده است که ۵ تا ۱۰ درصد افراد مبتلا به MS هیچگونه اختلال در CSF خود نشان نمی دهند.

تست پتانسیل برانگیخته

آزمایش پتانسیل برانگیخته (Evoked Potential Test) فعالیت الکتریکی مغز را در پاسخ به تحریک مانند صدا، لمس یا بینایی اندازه گیری می کند. هر نوع محرک، سیگنالهای الکتریکی لحظه ای را منعکس می کند که می تواند توسط الکترودهایی که روی پوست سر قرار گرفته اند اندازه گیری شود تا فعالیت را در مناطق خاص مغز نظارت کند.

سه نوع آزمون پتانسیل برانگیخته وجود دارد. پاسخ بینایی (Visual Evoked Response :VER یا VEP) یکی از رایج ترین روش های تشخیص ام اس است.

هنگامی که پزشکان یک آزمایش پتانسیل برانگیخته را انجام می دهند، آنها به دنبال انتقال ضعیفی هستند که در امتداد مسیرهای عصبی بینایی وجود دارد. این اختلال در اغلب بیماران MS پیش می آید. با این حال، قبل از نتیجه گیری از VERهای غیر طبیعی با علت ام اس، باید دیگر اختلالات چشم یا شبکیه حذف شوند.

آماده سازی برای آزمون EP لازم نیست. در حین آزمایش، شما در مقابل یک صفحه نمایش قرار می گیرید که الگوی شطرنجی متناوب روی آن است. ممکن است از شما خواسته شود که یک چشم را بپوشانید. این آزمایش نیاز به تمرکز فعال دارد، اما ایمن و غیرمخرب است.

آزمایش های جدید در حال توسعه

دانش پزشکی همیشه درحال رشد است. همانطور که تکنولوژی و دانش ما از ام اس پیشرفت می کند، پزشکان ممکن است آزمایش های جدیدتری را برای تشخیص ساده تر MS پیدا کنند.

در حال حاضر یک آزمایش خون در حال توسعه است که قادر به شناسایی بیومارکرهایی است که با MS ارتباط دارند. در حالی که این آزمایش احتمالا قادر به تشخیص MS به تنهایی نیست، اما می تواند به پزشکان در ارزیابی عوامل خطر و تشخیص ساده تر کمک کند.

چشم انداز MS چیست؟

تشخیص MS در حال حاضر می تواند چالش برانگیز و وقت گیر باشد. با این حال، علائم تحت تأثیر MRI یا سایر یافته های آزمایش همراه با حذف سایر علل ممکن است باعث تشخیص دقیقتر شود.

اگر در معرض علائمی مانند MS هستید، به پزشک مراجعه کنید. هرچه زودتر تشخیص دهید، زودتر می توانید درمان کنید، که می تواند به کاهش علائم ناراحت کننده کمک کند.