دو زبانگی و لکنت: چه ارتباطی باهم دارند؟

اگر نگران لکنت کودک دوزبانه خودتان هستید، این مقاله بسیار به شما کمک خواهد کرد.

اگر در خواندن این مقاله تنبلی کنید فقط خودتان و کودکتان آسیب خواهید دید!

چون تمام اطلاعات این مطالب از بروزترین کتاب ها، مقالات و تحقیقات علمی استفاده شده که در سایت های دیگر پیدا نخواهید کرد!

اصلا دوزبانگی چی هست؟!

به اینکه فرد با بیش از یک زبان صحبت کنه میگن دوزبانگی. در ایران مثل:

• زبان انگلیسی
• زبان ترکی
• زبان کوردی
• زبان عربی
• زبان فارسی افغانستان
• و…

این سوال که دوزبانگی چیه در ظاهر ساده ست ولی خیلی مهم و چالش برانگیزه! یعنی چی؟

یعنی ما برای هر کودک شرایط مختلفی رو داریم:

1. از نوزادی با دوتا زبان مختلف (مثل فارسی و انگلیسی) باهاش صحبت شده و حرف زده
2. از نوزادی فارسی حرف زدن ولی کارتون های انگلیسی دیده
3. تا ۵-۶سالگی فارسی بوده بعد انگلیسی اضافه شده
4. تا ۳ سالگی به ترکی حرف زده بعد شده فارسی
5. کلا تا ۱۲ سالگی یه زبان بوده بعدش انگلیسی اضافه شده
6. و….

اینه که ما وقتی می خواهیم دوزبانه بودن کودک رو حساب کنیم کدوم یکی از این موارد رو باید دوزبانه حساب کنیم؟!

چون هرکدوم تاثیر متفاوتی روی مغز کودک میذارن دیگه. بعد هرکدوم از حالت ها رو بخواهیم بررسی کنیم که کدوم برای لکنت خوبن کدوم بد و چه فرقی میکنن بسیار کار سختیه!

این شده که:

هنوز به طور قطعی رابطه زبان دوم با لکنت روشن نشده است!

اما بطور کلی اومدن یکم تکلیف رو مشخص تر کنن و یه دسته بندی انجام دادن:

انواع مختلف دوزبانگی چیست؟

بطور کلی می توانیم بگوییم هر کسی که با بیش از یک زبان صحبت می کند دوزبانه است.

یک دسته بندی ساده براساس سن یادگیری زبان دوم:

۱) دو زبانه های اولیه: اینها افرادی هستند که تقریباً همزمان با زبان اول یا زبان مادری خود شروع به یادگیری زبان دوم کردند (دو زبانه بودن همزمان). آنها تا سن ۶ سالگی، تسلط بر زبان دوم را به پایان رسانده اند.

۲) دو زبانه های میانی: افرادی که یادگیری زبان دوم را بین سنین ۷ تا ۱۲ سالگی آغاز کرده اند.

۳) دوزبانه های متاخر: اینها افرادی هستند که پس از ۱۲ سالگی شروع به فراگیری زبان دوم کرده اند. همچنین ممکن است در سنین نوجوانی یا بزرگسالی زبان دوم را یاد بگیرند.

درمان لکنت کودکان دوزبانه فرق میکنه؟

این هم سوال سختیه. به طور کلی در درمان لکنت کودکان دوزبانه باید یک سری نکات رو مراقب بود.

• اولین نکته تشخیص هست!

در کودکانی که به دوزبان صحبت می کنند یک سری ناروانی‌ها یا تپق ها در صحبت کردن به زبانی که کامل مسلط نیستن وجود داره. این موارد ناروانی طبیعی هستن. ولی این موضوع تشخیصش با گفتاردرمانگر هست نه اینکه خانواده بخواد تشخیص بده و بگه این ناروانی طبیعی هست و درمان کودکش رو به تاخیر بندازه!

• نکته دوم: باید تفاوت های فرهنگی و تفاوت های هر دو زبان رو مد نظر داشت.

این نکته بسیار بسیار مهمه که اکثرا نخونده ردش میکنن!

معمولا دیدگاه خانواده در این موارد خیلی در درمان مهم هستن:

1. علت اختلال
2. نگرش نسبت به فردی که لکنت زبان داره
3. نگرش نسبت به درمان به طور کلی
4. پذیرش رویکردهای درمانی خاص
5. واکنش به تکنیک های خاص
6. و اینکه چه کسی باید درمان‌شون باشه

این موارد رو نادیده و دست کم نگیرید!

(مثلا کجا مهم هستن؟ ببینید مثلا یه تکنیک هست: از کودک میخواهیم تماس چشمی داشته باشه. ولی در یک سری فرهنگ ها بچه نباید تو چشم بزرگترش زل بزنه! باید سر به زیر باشه و مودب!

یا مثلا من مراجع داشتم میگفتن لکنت رو خدا داده، خدا هم باید شفا بده، و خودش خیلی نمیخواست کاری برای لکنت بکنه!

یا مراجع داشتم میگفتن برای دخترشون نباید جلسه ی گروه درمانی گذاشته بشه و در گروه پسر باشه!

حتی پدرهایی داشتم که معتقدن بازی با بچه مال مرد نیست، کار زنونه ست!)

• نکته سوم: بیشتر نیاز هست که خانواده به عنوان مترجم در کنار درمانگر باشند.

در درمان لکنت کودکان در نهایت نیاز هست خانواده به عنوان مترجم در کنار گفتاردرمانگر حضور داشته باشند. در نتیجه درمان میتونه به زبان والدین و با کمک خانواده انجام بشه.

• نکته چهارم: ممکنه درمان طولانی تر بشه.

به دلیل همین فرایند یادگیری و ترجمه کردن

• نکته پنجم: درمان‌های تکمیلی میتونن اضافه بشن

یک سری تحقیقات پیشنهاد کردن میشه روی دوتا مورد کار کرد که به درمان لکنت در کودکان دو زبانه کمک میکنه:

1. تسک دوتایی Dual Task
2. تقویت توجه Attention Training

تذکر! این نکته رو نگفتیم برید دنبال این موارد فکر کنید چیزهای عجیب غریبی هستن و لکنت رو درمان میکنن! اینا درصد خیلی کمی موثرن که در کنار درمان تحت نظر گفتاردرمانگر متخصص لکنت میتونید اضافه کنید به برنامه اصلی. (یه عده اصل رو ول میکنن میچسبن به فرعیات!)

درمان لکنت همزمان روی هر دو زبان باشد یا اول یک زبان؟

تحقیقات نشون دادن تفاوتی وجود نداره!

یعنی میتونیم برای کودکان درمان روی یک زبان رو همزمان با زبان دیگری داشته باشیم. در یک سری درمان ها فقط لکنت رو در یک زبان درمان کردن دیدن به زبان دیگه هم خودبه خود انتقال پیدا کرده. و یا در نهایت میتونیم اول روی یک زبان درمان رو داشته باشیم بعد روی زبان دیگر.

عمده درمانگرها ترجیح میدن اول یک زبان (اونی که کودک بهش مسلط‌تر هست) رو درمان کنن بعد برن سراغ زبان های دیگر.

به هر حال تفاوتی وجود نداره. بیشتر بستگی داره خانواده و گفتاردرمانگر چه تصمیمی بگیرند.

آیا نیاز هست درمانگر به زبان کودک مسلط باشه؟

خیر! اینکه درمانگر به زبان کودک مسلط باشه کمک کننده ست ولی نیاز حتمی نیست.

میشه با کمک والدین به عنوان مترجم کودک، درمان رو لحاظ کرد.

ولی یک نکته جالب! اگر درمانگر به هردو زبان کودک مسلط باشه، معمولا روی زبانی کار میکنه که کودک هم در اون قویتره. ولی اگه درمانگر تک زبانه باشه و به زبانی مسلط باشه که کودک در اون ضعیف تر هست، تحقیقات نشون داده درمانگر معمولا زبان خودش رو انتخاب میکنه برای درمان. (یعنی زبانی که درمانگر خودش در اون مسلط‌تره)

این نکته از این جهت اهمیت پیدا میکنه که نقش خانواده در درمان لکنت بسیار مهمتر میشه! چون باید بیشتر همراهی کنن.

یادگیری زبان دوم منجر به شروع لکنت میشه؟

یادگیری زبان دوم منجر به لکنت نمیشه!

یه عده فکر میکنن یادگیری زبان دوم به کودک فشار میاره. اما تحقیقات چنین چیزی رو ثابت نکرده. موارد دیگه ای هست که به کودک فشار میاره که جلوتر میگیم.

یه نکته جالب اینکه لکنت در کودکانی که بیشتر از دوزبان صحبت میکردن کمتر هست! یعنی کودکانی که با ۳ یا ۴ زبان صحبت میکنن کمتر لکنت دارن. پس اگه یادگیری زبان دوم می‌خواست به کودک فشار بیاره باید به این کودکان بیشتر فشار می آورد! ولی میبینیم که اینطور نیست.

علت دقیق لکنت کودکان چیست؟ »

عذاب وجدان دارم بخاطر زبان دوم مثل انگلیسی!

من در جلسات درمانی خیلی زیاد از والدین میشنوم که میگن عذاب وجدان دارم برای یاد دادن زبان انگلیسی.

یا مثلا مادر میگفتن کودک زبان انگلیسی یاد بگیره و پدر مخالف بوده. بعد کودک دچار لکنت میشه پدر میگن تقصیر مامانش بود. من که گفتم به بچه فشار نیار!

همونطور که بالاتر توضیح دادیم یادگیری زبان دوم به لکنت منجر نمیشه.

پس عذاب وجدان نداشته باشید و دنبال حل مسئله باشید تا پیدا کردن مقصر!

آیا زبان دوم رو حذف کنیم برای لکنت کودک بهتره؟

این سوال خیلی از خانواده هاست. خیلی از گفتاردرمانگرها هم براساس تحقیقات قدیمی می گویند یک زبان حذف شود.

منطق پشت این حرف هم این است که به کودک فشار زبانی نیاید! ولی تحقیقات جدیدتر می گویند که اینطور نیست. زبان دوم منجر به افزایش لکنت کودک نمی شود و حذف زبان دوم پیشنهاد نمی شود.

پیشنهاد می شود خانواده ها زبان دوم را حفظ کنند.

برخی خانواده ها میگن: ما دیدیم در زبانی که کمتر مسلط هست لکنت نداره! علتش عمدتا اینه که در زبانی که کمتر مسلط هستن احتمالا تک کلمه ای حرف میزنن و بچه ها جملات طولانی نمیگن. اگه تسلطشون زیاد بشه و جمله بندی های طولانی تر بکنن لکنت هم شروع میکنه اونجا خودشو نشون دادن.

در کنار ادامه ی زبان ها میتونیم مدل سازی زبانی داشته باشیم. که به کودک آموزش بدیم چطور جملات رو سرهم بندی کنه و کلمات رو بگه.

همچنین درمان لکنت در سریعترین زمان ممکن شروع بشه.

تشخیص حذف کردن زبان دوم با گفتاردرمانگر است!

بطور مثال در برخی شرایط گفتاردرمانگر تشخیص می دهد روی یک زبان تمرکز کنید، مثل وقتی کودک شما مشکلات همراه دیگری مثل تاخیر رشدی، مشکلات تلفظی یا … دارد.

آیا لکنت در کودکان دوزبانه بیشتر از تک زبانه هاست؟

براساس یک سری تحقیقات قدیمی (۱۹۳۷) برخی معتقدند که لکنت در کودکان دوزبانه بیشتر است.

اما دوتا مسئله الان مطرح است:

1. درصد افراد دوزبانه در جهان خیلی بیشتر شده است! حدود ۵۰-۶۰% جامعه جهانی دو یا چندزبانه هستند.
2. اینکه چه افرادی را دوزبانه در نظر بگیریم هم مهم است.

مثلا کودکی که فقط یک زبان را می فهمد ولی صحبت نمیکند هم دوزبانه است؟! اگر این افراد را حساب کنیم تعداد دوزبانه ها زیاد خواهد بود.

به هرحال: اگر فکر می کنید دوزبانه بودن منجر به لکنت می شود در اشتباه هستید!

میزان لکنت در هر دو زبان یکی است یا در یک زبان بیشتر است؟

معمولا لکنت در هر دو زبان وجود دارد. اینطور نیست که فقط در یک زبان لکنت را ببینیم.

البته! در برخی کودکان لکنت فقط در یک زبان مشاهده می شود. دلیلش تسلط کودک در زبان هاست. یعنی در زبانی که مسلط‌تر است لکنت ندارد و در زبانی که مسلط نیست لکنت دارد. این جزو مواردی هست که باید بررسی کنیم آیا واقعا لکنت است یا خیر. چون ممکن است در این مورد مشکل اصلا لکنت نباشد!

در نهایت: لکنت در کدام زبان بیشتر است؟

1. یک سری مقالات در بزرگسالان نشان داده لکنت در زبانی که بیشتر مسلط هستند بیشتر است
2. بیشتر تحقیقات نشان داده که در زبانی که کمتر مسلط هستند بیشتر است

یعنی هنوز به طور قطعی مشخص نیست.

آیا نتایج درمان در افراد دوزبانه مشابه است؟

بله نتایج درمان تفاوت چندانی در افراد دوزبانه ندارد.

ولی اگر چالش های فرهنگی و یا زبانی (مثل نیاز به مترجم و همراهی والدین) وجود داشته باشه این موارد میتونه درمان رو طولانی تر کنه.

اما بطور کلی نگران نباشید و نتایج درمان مشابه خواهد بود.

والدین برای درمان لکنت کودک دوزبانه خود چکار کنند؟

این موارد رو رعایت کنید:

• کودک شما بیش از هرچیزی به محیط حمایتی نیاز داره
• تشخیص لکنت رو عقب نندازید
• درمان زودهنگام بیشترین نتیجه رو داره
• بهش فشار نیارید برای حرف زدن به زبان خاصی
• لکنت هاش رو اصلاح نکنید

همچنین این موارد رو لحاظ کنید:

1. لکنت کودک رو در زبانی که قویتر هست بیشتر دقت کنید. چون در این زبان احتمالا لکنت بیشتره
2. نکات مربوط به مقاله درمان لکنت کودکان را مطالعه کنید.
3. اگه لکنت بیش از ۶ ماه از شروعش گذشته، بدون معطلی درمان رو شروع کنید!
4. هنگام صحبت با کودک از مخلوط کردن واژگان هر دو زبان خودداری کنید. به عبارت دیگر، هر بار به یک زبان با کودک صحبت کنید.
5. به کودک اجازه دهید تا واژگان را در هر دو زبان ترکیب کند، اما سپس کلمه را در زبان اصلی مدل کنید. از کودک نخواهید مدل شما را تکرار کند.

همچنین اگر میخواهید بدونید چکارهایی برای لکنت ممنوع هست مقاله ی زیر رو بخونید:

این ۱۴ تصور اشتباه نمی گذارد لکنت درمان شود »

چگونه مدارس می توانند از کودکان دوزبانه ای که لکنت دارند حمایت کنند؟

مدارس باید محیط حمایتی را فراهم کنند، از اجبار کودک به صحبت کردن تنها به یک زبان خودداری کنند و در صورت نیاز امکان دسترسی به خدمات گفتار درمانی دوزبانه را فراهم کنند.

اگر کودک دوزبانه در کلاس لکنت داشته باشد معلمان چه باید بکنند؟

معلمان باید صبور باشند، به کودک زمان بدهند تا خود را بیان کند و از برجسته کردن لکنت خودداری کنند. تشویق ارتباط مثبت و اجتناب از فشار زبانی کلیدی است.

بالاخره زبان دوم برای لکنت خوبه یا بد؟! (ویژه گفتاردرمانگران)

ببینید یک سری مقالات هست میگن زبان دوم منجر به تشدید لکنت میشه.

تئوری ها و منابعش هم میشه اینا:

• اضافه بار سیناپسی: کارنیول پیشنهاد کرد که برای تعیین ارتباط مستقیم بین لکنت و دوزبانگی، باید احتمال اضافه بار سیناپسی را در نظر گرفت.
• افزایش تقاضا (بر اساس مدل DCM): بر اساس این مدل، کودک زمانی که فاقد ظرفیت لازم برای پاسخگویی به نیازهای روانی بیش از یک زبان باشد، ناهماهنگی هایی مانند لکنت نشان می دهد.
• استعداد ژنتیکی و عوامل محیطی: تراویس عوامل دیگری رو هم پیشنهاد میکنه:
  1. ناامنی اقتصادی در خانه‌های مهاجرانی که فرزندانشان معمولاً بیش از یک زبان صحبت می‌کنند
  2. استرس و سردرگمی حرکت از یک ایالت یا کشور به ایالت دیگر
  3. استرس انتخاب یک زبان جدید که معمولاً در خانه کودکان مهاجر صحبت نمی شود

از طرفی یک سری مدل ها هم اومدن میگن اینطور نیست.

• اولا موارد فوق رو نقد کردن. مثل نوع نمونه گیری، نحوه تعیین دوزبانگی، تعیین لکنت و…
• دوما مثلا میگن با دوزبانگی افزایش عملکردهای اجرایی در مغز رو داریم که در افراد دارای لکنت این مهارت ها ضعیفترن و با دوزبانگی اتفاقا کمک میکنیم که لکنت اتفاق نیوفته.

پیوند دیگری که باید مورد بررسی قرار میگیره، پیوند بین شباهت‌های دو یا چند زبانی است که کودکان دارای لکنت دارند.

• فرضیه فعلی این است که دو زبان نزدیک به هم ممکن است منجر به سردرگمی بیشتر و ناهماهنگی بیشتر در کودکانی شود که زبان دوم را بعداً در زندگی آموخته اند.

• یک فرضیه متناقض این است که دو زبان غیرمرتبط ممکن است به منابع بیشتری نیاز داشته باشند و در کودکان مستعد لکنت اختلالات بیشتری ایجاد کنند.

اگرچه هیچکدام از دو مورد بالا قطعی نیست!

بهترین روش درمان لکنت کودکان دوزبانه چیست؟

درمان لکنت کودکان دوزبانه باید فردی باشد و بر نیازهای کودک به هر دو زبان متمرکز شود.

پیشنهاد می کنیم مقاله ی زیر را برای درمان کودکان مطالعه بفرمایید:

درمان لکنت کودکان (از صفر تا صد هر آنچه باید بدانید) »

آیا گفتار درمانی آنلاین یا مجازی می تواند به کودکان دوزبانه ای که لکنت دارند کمک کند؟

بله، گفتار درمانی آنلاین می تواند موثر باشد، به خصوص اگر درمانگر در زمینه کار با کودکان دو زبانه آموزش دیده باشد و بتواند نیازهای زبانی خاص آنها را برطرف کند.

در یک سری تحقیقات نشان داده شده که درمان آنلاین حتی از حضوری هم بهتر بوده است!

ضمن اینکه معمولا برای عزیزان دوزبانه گفتاردرمانگر متخصص لکنت معمولا در دسترس نیست. به خصوص عزیزانی که در شهرهای مختلف یا مهاجر خارج از کشور هستند.

شما می توانید جهت تنظیم وقت درمان لکنت با ما در ارتباط باشید!