مقدمه

شانه ی یخ زده یا Frozen Shoulder یک بیماری نسبتا شایعی است که کپسول مفصل شانه را درگیر می کند اما تخریب غضروف مفصلی و استخوان را به همراه ندارد. به دنبال آن درد و خشکی و محدودیت حرکت ایجاد می شود. میزان شیوع این بیماری بطور دقیق گزارش نشده است اما گفته می شود که حدود ۲ تا ۵ درصد جمعیت را درگیر می کند. این بیماری بیشتر در خانم ها و بیشتر در سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی بروز می کند.

برای آشنایی بهتر با این بیماری در ادامه ابتدا نگاه کوتاهی به آناتومی مفصل شانه می اندازیم و بعد روی تعریف و درمان آن مروری خواهیم داشت.

آناتومی مفصل شانه

اگر بخواهیم بصورت ساده به این مفصل نگاه کنیم، مفصل شانه یک مفصل گوی و کاسه است که از سر محدب استخوان بازو ( هومروس ) و بخش مقعر از استخوان کتف ( اسکپولا ) تشکیل شده است. مفصل شانه طوری ساخته شده که بیشترین حرکت را بتواند برای ما ایجاد کند. در کنار این دامنه ی وسیع، ثبات هم نیاز است که توسط ساختارهای متعددی فراهم می شود. یکی از این ساختارها، بافت همبند محکمی است که این مفصل را احاطه می کند و به آن کپسول مفصلی می گویند. در شانه ی یخ زده، کپسول مفصلی شانه دچار التهاب می شود. برای همین به این بیماری کپسول چسبنده هم می گویند.

شانه ی یخ زده چیست؟

مشخصه ی این بیماری شروع درد خود بخودی و معمولا بدون علت در شانه است، که به مرور و بصورت پیشرونده محدودیت حرکتی در مفصل را به دنبال دارد. یعنی ممکن است فرد بدون هیچ مشکلی شب بخوابد و صبح با درد شدید از خواب بیدار شود و موهایش را با درد شانه بزند یا به سختی کیف پولش را در جیب پشتی شلوار قرار دهد.

این بیماران معمولا با مشکلاتی از قبیل: درد های شبانه و بیدار شدن از خواب هنگام حمله های حاد، درد در حرکت و همچنین حین حمله ی حاد آن در زمان استراحت و درد در عضلات پشت گردن و شانه مواجه هستند. ممکن است وضعیت قرارگیری شانه ها و کتف ها از حالت طبیعی خارج شود و مثلا شانه ها جلوتر از محل درست خود قرار بگیرند.

علت شانه ی یخ زده چیست؟

درحال حاضر علت بیماری شانه ی یخ زده ناشناخته است اما یکسری عوامل مستعد کننده وجود دارند که شامل موارد زیر می شود:

• ضربه یا جراحی در نزدیکی این مفصل
• بی حرکتی طولانی مدت مفصل مثلا به دنبال شکستگی ها یا التهاب تاندون های روتیتور کاف
• کم کاری یا پرکاری تیرویید
• پارکینسون
• بیماری های قلبی
• اختلالات هورمونی مثل دیابت؛ این بیماری به طور مشخصی با دیابت وابسته به انسولین در ارتباط است و این افراد ریسک بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند.

در شانه ی یخ زده، کپسول مفصلی شانه ملتهب می شود و باند های ضخیم شده ای در بافت کپسول ایجاد می شود که موجب ضخیم شدن و سفت شدن آن و در نتیجه محدودیت فضای مفصلی می شوند. علامت شاخص این بیماری درد شدید و ناتوانی در حرکت دادن شانه، چه با استفاده از کمک و چه بدون آن است.

برای پیشگیری چه کار کنیم؟

همانطور که در علت ها اشاره کردیم، بی حرکت بودن شانه و استفاده از دامنه ی حرکتی محدودی از شانه می تواند شما را مستعد یخ زدن! کند. مثلا ممکن است بخاطر دردی که بعد از شکستن دستتان دارید، بازوی خود را به بدنتان بچسبانید تا کوچکترین حرکتی نداشته باشد! اما این برای سلامت شانه ی شما بدتر است چون تغذیه ی اجزای مفصل شما وابسته به حرکت مفصل است و شما با این کار تغذیه ی مفصل را مختل می کنید.

استرچ دادن راه خوبی برای حرکت دادن شانه تا انتهای دامنه است. در تصاویر زیر چندتا از تمرینات کششی را که به راحتی می توانید در طول روز انجام دهید، می بینید.

مورد دیگری که باید توجه کنیم این است که عملکرد شانه ی ما فقط به خود مفصل شانه مربوط نیست! قرار گیری و عملکرد مناسب بخش های دیگر مثل استخوان های ترقوه، جناغ و مهره های گردنی و سینه ای  هم در کنار استخوان های کتف و بازو مهم است. اگر اینها سر جای خود قرار نگرفته باشند ( اندکی  جابه جا شده باشند)، روی حرکات شانه تاثیر منفی می گذارند.

برای مثال قرارگیری تمامی موارد بالا در کسی که عادت دارد قوز کرده پشت میز بشیند عوض می شود. کتف ها از هم دور می شوند و شانه ها به جلو می آیند و ستون فقرات خمیده می شود. این اتفاقات باعث می شوند فشار بیش از اندازه به تاندون ها و لیگامان های اطراف مفصل وارد شود و آنها را ملتهب کند.

بنابراین درست نشستن و حفظ وضعیت صحیح قسمت های مختلف بدن، در پیشگیری موثر است.

علائم و سیر بیماری

معمولا این بیماری را به ۴ مرحله تقسیم می کنند:

مرحله ی اول:

درد شروع شده است و با حرکت بیشتر می شود و البته در شب هم وجود دارد. محدودیت حرکتی در این مرحله حداقل است. معمولا کمتر از سه ماه طول می کشد تا این مرحله سپری شود.

مرحله ی دوم:

در این مرحله ضخیم شدگی کپسول شروع شده و به دنبال آن محدودیت حرکتی بیشتر می شود. کم کم درد بیمار بیشتر می شود و حرکات در انتهای دامنه بسیار دردناک است. و بیماران در انجام حرکات روزمره با مشکل مواجه هستند. معمولا ۳ تا ۶ ماه طول می کشد تا این مرحله سپری شود.

مرحله ی سوم:

درد به مرور کم می شود اما محدودیت حرکتی باقی می ماند. ممکن است ضعف عضلات بازو و روتیتور کاف هم ایجاد شود. این مرحله ممکن است از ۳ تا ۱۸ماه طول بکشد.

مرحله ی چهارم:

محدودیت حرکتی بیماران، دیگر با درد همراه نیست و حرکات شانه به مرور بهتر می شود. بازگشت کامل دامنه ی حرکتی ممکن است ۳ تا ۶ ماه طول بکشد.
گفته شده است که معمولا بهبودی خود بخودی این بیماری، بطور متوسط، دو سال طول می کشد.

روش های درمان شانه ی یخ زده

اگرچه سیر این بیماری خود بخود محدود شونده است اما به دلیل محدودیت های طولانی مدتی که ایجاد می کند، نیازمند درمان، بلافاصله بعد از گذاشتن تشخیص است. استفاده از  دارو های ضد درد مثل آسپرین و ایبوپروفن، می تواند به کاهش درد و النهاب کمک کند. در برخی موارد پزشک ممکن است دارو های ضد درد و ضد التهاب قوی تری تجویز کند.

فیزیوتراپی به عنوان اولین گزینه ی درمان، با هدف کاهش درد و افزایش دامنه ی حرکتی انجام می شود. فیزیوتراپیست تمریناتی را به شما آموزش می دهد که دامنه ی حرکتی شانه ی خود را زودتر بدست آورید.

مداخلات جراحی نیز معمولا زمانی انجام می شوند که بیمار هیچ گونه پیشرفتی بعد از ۳ ماه درمان غیر جراحی، نداشته باشد.

بعد از جراحی، فیزیوتراپی برای حفظ حرکات بدست آمده طی جراحی، ضروری است. مدت زمان بهبودی بعد از جراحی ممکن است ۶ هفته تا ۳ ماه طول بکشد. و البته شرکت فعال بیمار در برنامه ی توانبخشی مهم ترین عامل برای بازگشت توانمندی ها است.

فیزیوتراپی شانه ی یخ زده

برای درمان این بیماری در فیزیوتراپی، تمرین درمانی و تکنیک های دستی به منظور کاهش درد، افزایش دامنه ی حرکتی و افزایش عملکرد شانه انجام می شود.

فیزیوتراپیست سعی می کند با استفاده از یکسری تکنیک های درمانی، گارد و اسپاسم عضلات پشتی را کاهش دهد تا بیمار احساس راحتی بیشتری داشته باشد. همچنین فیزیوتراپیست یکسری تمرینات را برای افزایش دامنه ی حرکتی به بیمار آموزش می دهد که باید از روز اول، ۳ تا ۵ نوبت در روز تکرار شوند.

به علاوه، بهتر است بیمار مرتبا حرکات مفاصل دورتر از شانه ( گردن، آرنج، مچ و انگشتان) را در کنار حرکت دادن شانه تا آستانه ی تحمل، انجام دهد، تا هم به گردش خون کمک کند و هم سلامت عضلات را حفظ کند. تمرینات کششی از تمریناتی است که از همان ابتدا بلافاصله بعد از کاهش التهاب، داده می شود و بعد به مرور با کمتر شدن درد و بهبود دامنه، تمرینات قدرتی هم اضافه می شود.

الکتروتراپی و مدالیتی های درمانی

فیزیوتراپیست شما ممکن است از الکتروتراپی و جریان های درمانی هم برای کاهش درد استفاده کند.

معمولا از گرمای مرطوب برای گرم کردن بافت استفاده می شود تا تحمل تمرینات و تکنیک ها برای بیمار آسان تر شود. همچنین ممکن است در پایان تمرینات از یخ استفاده شود تا درد را کاهش دهد. ممکن است از گرمای عمقی هم برای کاهش درد و افزایش دامنه ی حرکتی استفاده کرد.

توانبخشی این بیماری معمولا طولانی است و صبر و همکاری بیمار یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده ی طول مدت درمان و موفقیت آمیز بودن آن است.

دیگر مداخلات درمانی

• تزریق استرویید

تزریق کورتیکو استرویید ها به داخل مفصل می تواند، بخصوص در مراحل اولیه، به کاهش درد و بهبود حرکات شانه کمک کند.

• انبساط مفصل

در این روش، مایع استریل را به داخل کپسول مفصلی تزریق می کنند تا بافت ها کشش پیدا کنند و در نتیجه حرکت آسان تر شود.

• دستکاری شانه

در این روش بیمار را بی هوش می کنند تا هیچ دردی احساس نکند. و بعد متخصص شانه را در جهات مختلف حرکت می دهد تا بافت های سفت شده، کشیده و شل شوند.

• جراحی

جراحی به ندرت برای شانه ی یخ زده انجام می شود. اما اگر هیچ راه دیگری جواب ندهد، ممکن است برای برداشتن چسبندگی ها از داخل مفصل شانه استفاده شود. این جراحی معمولا به صورت آرتروسکپی انجام می شود، یعنی برش های جراحی کوچکی زده می شود و یک میله ی چراغ دار را وارد مفصل می کنند و به وسیله ی آن جراحی را انجام می دهند.

در خانه چکار کنیم؟

• حتما مقاله ۷ تمرین ورزشی مناسب برای شانه ی یخ زده در منزل را مشاهده نموده و تمرینات آن را انجام دهید.
• هر چه بیشتر می توانید شانه ی خود را حرکت دهید و شانه ی خود را بی حرکت نگذارید. بی حرکت گذاشتن مفصل باعث کمتر شدن دامنه ی حرکتی شانه ی شما می شود.
• به علاوه استفاده از گرما قبل از انجام تمرینات شانه ی یخ زده منزل و سرما بعد از آن به کاهش درد شما کمک می کند.

آیا تجربه ی درد شانه یا شانه ی یخ زده داشته اید؟ برای درمان آن چه کارهایی انجام داده اید؟ نظرات خود را در بخش زیر بنویسید. همچنین می توانید از بخش “مشاوره رایگان” به ارتباط مستقیم با متخصصین تیم توان درمان بپردازید.