سکته هموراژیک (خونریزی)

مقدمه

همانطور که در مقاله سکته مغزی در رابطه با انواع سکته مغزی گفتیم، سکته را به دو دسته ی کلی تقسیم بندی کردیم:

1. سکته ایسکمی (انسدادی)
2. سکته هموراژیک (خونریزی)

(اگرچه گفتیم سکته های خفیف و آترواسکلروزیس نیز شایع هستند ولی دسته های اصلی همین دو دسته ی فوق هستند!)

در این بخش قصد داریم به طور کامل در رابطه با سکته خونریزی دهنده یا هموراژیک صحبت کنیم. اما قبل از آن نگاهی اجمالی به خود سکته داشته باشیم:

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی زمانی رخ می دهد که جریان خون به یک ناحیه از مغز قطع شود یا به طور چشمگیری کاهش پیدا کند.

خون به سلول های مغزی اکسیژن و مواد غذایی میرساند. بدون اکسیژن سلول های مغزی شروع به از بین رفتن و مردن می کنند. در نتیجه سکته ی مغزی می تواند منجر به آسیب شدید مغزی شود.

سکته مغزی می تواند از خفیف تا بسیار شدید باشد. همینطور می تواند به طور کامل بهبود پیدا کرده یا منجر به مرگ شود. تمام اینها بسته به شدت آسیب دارد.

هرآنچه درباره ی سکته مغزی باید بدانید »

دو نوع سکته ی اصلی وجود دارد:

1. سکته انسدادی یا ایسکمیک: در نتیجه ی بسته شدن رگ با لخته یا دیگر مواد بوجود می آید. یک لخته ی خون عروق کوچک مغزی را مسدود می کند. درنتیجه منجر به نرسیدن خون به مناطق آن قسمت می شود. اگر این لخته با رسوب در خود عروق داخل مغز تشکیل شده باشد به آن آترواسکلروزیس می گویند. اگر لخته در جای دیگری از بدن تشکیل شده باشد (مثل قلب) و سپس به مغز منتقل شده باشد به آن امبولی می گویند.
2. سکته هموراژیک یا خونریزی: در حدود ۱۵ درصد سکته های مغزی از نوع خونریزی یا هموراژیک هستند. این نوع سکته در نتیجه ی پارگی عروق مغزی ایجاد می شود.

انواع سکته مغزی چیست؟

سکته هموراژیک چیست؟

گفتیم که سکته هموراژیک (به انگلیسی: Hemorrhagic Stroke) همراه با خونریزی عروق مرتبط با مغز است.

در حدود ۱۳ درصد از سکته های مغزی را سکته های خونریزی دهنده تشکیل می دهند. اکثر سکته های مغزی، از نوع ایسکمیک هستند.

سکته ی ایسکمی چیست؟ »

دو نوع سکته ی هموراژیک داریم:

۱) خونریزی درون مغزی

این نوع سکته زمانی رخ می دهد که یکی از رگ های درون مغز دچار پارگی شود. در نتیجه خونریزی داخل مغزی (به انگلیسی: Intracerebral Hemorrhage ) رخ می دهد.

این خونریزی باعث می شود که تمام سلول های مغزی در برخورد با خون بمیرند. با مرگ این سلولها، کاری که آنها انجام میدادند نیز متوقف می شود. یعنی اگر ناحیه ای که حرکت دست را انجام می دهد از کار بیوفتد دیگر نمی توانید دستتان را حرکت دهید.

علاوه برآن، خونریزی فشار داخل مغزی را نیز افزایش می دهد. دیگر انواع سکته مغزی می تواند منجر به سکته خونریزی نیز بشوند. مثلا سکته امبولی می تواند مدتی بعد باعث سکته ی خونریزی بشود!

(یکی از اتفاقاتی که معمولا در سکته خونریزی میافتد این است که در ابتدا یک لخته درون رگ های مغزی گیر می کند. در نتیجه به باقی نواحی بعد از لخته خون نمی رسد. خود رگ نیز از سلول تشکیل شده و نیازمند خون است وگرنه رگ نیز ضعیف می شود. مغز زمانی که لخته درون یکی از رگ های آن گیر کرده است شروع به واکنش نشان دادن می کند تا لخته را باز کند. در همین حین چون خون به رگ نمیرسد پس رگ نیز ضعیف شده است. پس از اینکه لخته باز شد خون به ادامه رگ با شدت، جریان پیدا می کند. ولی رگ تحمل این فشار را دیگر ندارد و پاره می شود! در نتیجه یک سکته ی انسدادی منجر به سکته ی خونریزی دهنده می شود.)

در برخی موارد نادر نیز محل اتصال شریان به ورید در مغز دچار بدشکلی است. در نتیجه این محل دچار پارگی شده و خونریزی ایجاد می کند.

۲) خونریزی زیرعنکبوتیه

این نوع خونریزی در فضایی بین مغز و جمجمه رخ می دهد. یک پوشش سه لایه (به نام مننژ) روی مغز را گرفته است و از آن محافظت می کند. این پوشش یک فضایی بین مغز و جمجمه ایجاد کرده که شریان ها و وریدهایی درون آن قرار دارد. نام این فضا، فضای زیر عکنبوتیه (به انگلیسی: Subarachnoid Hemorrhage) است.

با پارگی این عروق، خون به فضای زیرعنکبوتیه می ریزد. در نتیجه منجر به افزایش فشار درون مغزی شده و سلول های اطراف خونریزی تحت فشار قرار میگیرند. شایع ترین علت این پارگی ها وجود آنوریسم و پارگی آن است. دیگر علت های آن شامل:

• بدشکلی های شریانی-وریدی
• بیماری های خونریزی
• آسیب مغزی
• رقیق کننده های خون

سکته هموراژیک چه علائمی دارد؟

علائم سکته مغزی خونریزی دهنده در هر فردی متفاوت است. اما یک سری علائم مشترک نیز در آنها وجود دارد. این علائم به سرعت پس از سکته رخ می دهند.

علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• از دست دادن کامل یا بخشی از آگاهی و هوشیاری
  
• حالت تهوع
• استفراغ
• سردرد ناگهانی و شدید
• ضعف یا بی حسی در صورت، پا، یا بازو در یک طرف بدن
• تشنج
• سرگیجه
• از دست دادن تعادل
• آفازی یا مشکل در تکلم پس از سکته
  
• مشکل در بلع
• سردرگمی یا بی نظم بودن

سکته یک شرایط اورژانسی است. حتما پس از مشاهده ی ناگهانی این علائم باید با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید!

سکته خونریزی چه علت هایی دارد؟

معمولا سکته هموراژیک در اثر دو علت شایع بوجود می آید:

1. شایع ترین علت آن آنوریسم است. آنوریسم زمانی اتفاق می افتد که در اثر فشار خون مزمن و خطرناک، یا زمانی که دیواره رگ های خونی ضعیف شده است (معمولا مادرزادی) دیواره ی رگ، بزرگ (شبیه بالون) شده است. این بالون منجر به نازک شدن دیواره عروق و در نهایت شکستگی و پارگی می شود.
2. مورد دیگر که کمی نادرتر است بدشکلی های شریانی-وریدی (به انگلیسی: Arteriovenous Malformation (AVM)) می باشد. زمانی اتفاق می افتد که شریان و ورید به صورت غیرطبیعی به یکدیگر متصل شده اند. این اختلال مادرزادی است. به این معنی که در دوران تولد ایجاد می شوند ولی به فرزندان منتقل نمی شوند. یعنی ارثی نیستند. هنوز علت دقیق ایجاد آنها مشخص نشده است.

درمان فوری سکته مغزی خونریزی دهنده

مراقبت فوری و اورژانسی زمانی که سکته خونریزی رخ می دهد بسیار حیاتی است.

• درمان در این زمان بر روی کنترل خونریزی و کاهش فشار درون مغزی متمرکز است.

داروها می توانند فشارخون را کم کرده یا از سرعت خونریزی بکاهند.

اگر شما از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنید و دچار سکته هموراژیک شوید، در معرض خونریزی بیشتری خواهید بود. از این رو داروهای “ضدرقیق کننده خون” در این شرایط می توانند کمک کننده باشند.

جراحی

بعد از اینکه درمان فوری و اورژانسی سکته هموراژیک را کنترل کرد، درمان جراحی پس از آن در صورت نیاز انجام می شود. اگر پارگی کوچک بوده و خونریزی و فشار کمی رخ داده بود با یک درمان مراقبتی می توان به بهبودی دست یافت. این درمان مراقبتی شامل:

• تزریق مایع داخل وریدی
• استراحت
• مدیریت دیگر شرایط پزشکی بیمار
• گفتاردرمانی، کاردرمانی و یا فیزیوتراپی

در سکته های جدی تر و شدیدتر ممکن است جراحی نیاز باشد تا عروق پاره شده را ترمیم کنند. اگر پارگی در نتیجه ی بدشکلی شریانی-وریدی بوده باشد ممکن است در طی جراحی آن قسمت از رگ را خارج کنند.

اینکار همیشه ممکن نیست و بستگی به جایگاه پارگی در مغز دارد. جراح باید بتواند به محل آن در طی عمل جراحی دست پیدا کند!

درمان بلندمدت سکته هموراژیک

درمان بلند مدت سکته مغزی شامل توانبخشی است. درواقع توانبخشی به محل ضایعه و وسعت آسیب بستگی دارد. درمان های مختلف بر اساس نیاز بیمار تجویز می شود.

• مشکل در تکلم، ارتباط برقرار کردن، درک صحبت کردن، فلجی صورت و دهان، بلع و غذا خوردن = گفتاردرمانی
• مشکلات حرکتی در دست ها، پاها و عدم هماهنگی در استفاده از اندام ها = فیزیوتراپی
• مشکل در حافظه، شناخت و توجه = کاردرمانی

هدف اولیه در درمان، بازگرداندن حداکثر توانایی هایی است که فرد آنها را از دست داده است.

توجه! نکته ی بسیار مهم در درمان سکته مغزی این است که هرچه سریعتر برنامه ی درمان و توانبخشی را شروع کنید. هر چه برنامه درمان سریعتر شروع شود میزان بهبودی بیشتر خواهد بود.

جلوگیری از سکته مغزی هموراژیک (خونریزی)

ریسک فاکتورها یا عوامل خطر مختلفی برای سکته هموراژیک وجود دارد. اگر این عوامل را کاهش دهید خطر سکته نیز کم می شود.

• پرفشاری خون یکی از مهمترین عوامل سکته مغزی است.

سعی کنید تا حد امکان فشار خون خود را پایین نگه دارید و مرتبا فشارخون خود را کنترل کنید.

الکل، مصرف دخانیات و داروهای غیرمجاز از دیگر موارد خطر هستند.

همچنین داروهای رقیق کننده ی خون خطر سکته ی ایسکمیک را کم می کنند اما ممکن است خطر سکته ی خونریزی را افزایش دهند! اگر از این داروها استفاده می کنید با پزشک خود در رابطه با اثر آنها مشورت کنید.