فیزیوتراپی چیست؟

مقدمه

گاها از رشته ی فیزیوتراپی به عنوان رشته ای یاد می شود که بیماری ها را با جریان برق درمان می کند یا مثلا بعضی افراد فکر می کنند فیزیوتراپی با ماساژ دادن یکسان است، اما اگر به معنای خود واژه توجه کنیم، فیزیکال تراپی از دو واژه ی فیزیک و تراپی به معنای درمان ساخته شده است. این کلمه را دو نوع می شود معنا کرد که هر دو صحیح هستند:

1. استفاده از قوانین فیزیک برای درمان
2. درمان فیزیک بدن انسان

الکتروتراپی یا به گفته ی بعضی افراد برق درمانی و انجام تکنیک های ماساژ تنها بخشی از فیزیوتراپی است که فیزیوتراپیست با توجه به شرایط بیمار از آنها بهره می گیرد. افراد مختلفی ممکن است به فیزیوتراپی احتیاج پیدا کنند ممکن است یک شخص ورزشکار یا یک کودک یا سالمندی که مشکلات متفاوتی دارد، باشد.

در ادامه تعریف انجمن جهانی فیزیوتراپی از این رشته و اطلاعات دقیق تری از حیطه های کاری آن و شرایط تحصیلی و شغلی داده می شود.

فیزیوتراپی چیست؟

فیزیوتراپی علمی است که نه تنها در بهبود کیفیت زندگی افراد نقش دارد، بلکه میتواند از ایجاد آسیب هم پیشگیری کند. هم بخشی از سیستم توانبخشی است و هم در مراقبت های حاد نقش دارد. به علاوه در حفظ عملکرد های حرکتی، مدیریت بیماری های مزمن و آموزش به بیمار و مراقب او، هم فعالیت می کند.

در هر مرحله ای از زندگی افراد، فیزیوتراپی می تواند کمک کننده باشد مثلا وقتی یک نفر بخاطر تصادف، بیماری و … توانایی جسمی و حرکتی اش را از دست داده است.

از نظر انجمن جهانی فیزیوتراپی تعریف این گونه است که:

“فیزیوتراپی به فرد کمک می کند تا توانایی هایش را افزایش دهد، یا در شخصی که بیماری پیش رونده مثل ام اس دارد توانایی هایش را حفظ کند و یا در کسی که یکسری از توانایی هایش را از دست داده است فعالیت ها و توانایی های جایگزین پیدا کند و به فرد آموزش های لازم را جهت حفظ حداکثر استقلال بدهد.”

فیزیوتراپیست کیست؟

فیزیوتراپیست ها با در نظر گرفتن شرایط فیزیکی،روانی (سایکولوژیکی) ، عاطفی و اجتماعی افراد کمک می کنند تا کیفیت زندگی آنها افزایش یابد.

فیزیوتراپیست ها بیماران را ارزیابی می کنند، و با توجه به یافته هایشان قضاوت بالینی و پیش آگهی بیماری و برنامه ی درمانی را تعیین می کنند. فیزیوتراپیست با در نظر گرفتن اولویت های بیمار اهداف درمانی را مشخص می کند و راه کارهایی را برای مدیریت مشکل توسط خود بیمار ارائه می دهد.

فیزیو تراپیست ها نیازمند قدرت بدنی مناسب هستند چرا که در بسیاری از مواقع باید پوزیشن های خاصی به بیمار بدهند یا نیروی زیادی مثلا برای کشش بافت وارد کنند. داشتن روابط اجتماعی خوب و توانایی جلب اعتماد بیمار و صبور بودن از دیگر ویژگی های یک فیزیوتراپیست است که او را در جهت رسیدن به اهداف درمانی کمک می کند.

چه کسانی به فیزیوتراپی نیاز دارند؟

در ادامه خواهیم دید که فیزیوتراپی در بخش های گسترده و متنوعی فعالیت دارد. برای همین هم افراد با مشکلات متفاوتی به فیزیوتراپی مراجعه می کنند. ممکن است بیمار یک کودک باشد، یک جوان ورزشکار باشد یا یک سالمند باشد.

از علل مراجعه به فیزیوتراپی می تواند موارد زیر باشد:

• کاهش درد
• بهبود توانایی های حرکتی فرد
• پیشگیری از آسیب های ورزشی یا کمک به ترمیم آنها
• پیشگیری از ناتوانی یا برخی از جراحی ها
• توانبخشی بعد از سکته ی مغزی، تصادف، یا جراحی
• بهبود تعادل فرد برای جلوگیری از زمین خوردن بخصوص در سالمندان
• کنترل ادرار و مدفوع
• یاد گرفتن چگونگی استفاده از عضو مصنوعی
• یاد گرفتن چگونگی استفاده ی صحیح از وسایل کمکی مثل عصا یا واکر
• تجویز اسپلینت یا بریس

چه زمانی باید به فیزیوتراپی مراجعه کنیم؟

معمولا پزشکان برای بیمار فیزیوتراپی تجویز می کنند. باید توجه داشت که بعضی از بیماری ها مثل سکته ی مغزی یک زمان طلایی ( ۳ تا ۶ ماه اول) برای مراجعه به فیزیوتراپی و استفاده از خدمات توانبخشی دارند که پزشکان مجرب از آن مطلع اند.

فیزیوتراپی پس از سکته ی مغزی »

در ادامه خلاصه ای از خدمات فیزیوتراپی آورده شده که نشان می دهد کدام دسته از بیماران می توانند از این خدمات بهره مند شوند.

حیطه ی فعالیت

فیزیوتراپیست به طور کلی در حیطه های زیر به فعالیت میپردازد که در ادامه به توضیح هریک می پردازیم:

• بیماری های مغز و اعصاب(نورولوژی)
• بیماری های قلبی عروقی و تنفسی
• بیماری های روماتیسمی و پوستی
• بیماری های ارتوپدی و آسیب های ورزشی
• سوختگی
• سلامت زنان

فیزیوتراپی در بیماری های مغز و اعصاب:

آسیب به سیستم عصبی یکسری عوارض و مشکلاتی را به همراه دارد که عملکرد فرد و اطرافیانش را تحت تاثیر قرار می دهد.

از جمله ی این مشکلات تون عضلانی غیرنرمال، ضعف عضلات، مشکلات حفظ تعادل، اختلال در راه رفتن و … است که فیزیوتراپیست برای مدیریت و بهبود آنها اقدام می کند.

برای آن دسته از مشکلات نورولوژیکی که پیشرونده اند و برای مدت طولانی همراه فرد هستند و ناتوانایی هایی را برای او به دنبال دارند ، حضور تیم توانبخشی برای مدیریت محدودیت های فرد در تمام مدت ضرورت دارد.

فیزیوتراپیست ها با انتخاب مناسب ترین برنامه ی درمانی که هم به فرد و هم به اطرافیانش توجه دارد، می توانند بهترین سطح عملکردی فرد را حفظ کنند یا روند تخریبی بیماری های نورولوژیکی پیشرونده را کند کنند.

بیماری های قلبی عروقی تنفسی:

بیماری ها و اختلالات زیادی می توانند بصورت مستقیم یا غیر مستقیم روی سیستم قلبی عروقی و تنفسی اثر بگذارند .

فیزیوتراپیست با کمک به تخلیه ی ترشحات، آموزش الگوی صحیح تنفس، حفظ فعالیت فیزیکی مناسب، آموزش راهکارهایی برای مدیریت علائم توسط خود فرد و… سلامت سیستم قلبی و تنفسی فرد را بهبود می بخشد.

یکی از مشکلات شایع عروقی، ادم لنفی است که هدف اصلی فیزیوتراپی در موارد ادم لنفی ،در کنار اقدامات پزشکی، کاهش میزان ادم (تورم) تا حد ممکن، کاهش ریسک عفونت و نرم کردن بافت فیبروتیک است.

بیماری های روماتیسمی و پوستی:

بیماری های روماتیسمی انواع بسیاری دارند که ۳ نوع شایع تر آنها آرتریت روماتویید، آرتروز و پوکی استخوان است.

فیزیوتراپیست با در نظر گرفتن شرایط بیمار از درمان های الکتریکی و حرارتی، درمان های دستی و تمرینات مناسب به منظور کاهش درد، کاهش التهاب و سفتی، بهبود قدرت عضلانی و سایر مشکلات همراه بیماری استفاده می کند.

در بیماری های پوستی مثل پسوریازیس، فیزیوتراپیست با استفاده از الکتروتراپی، مثلا استفاده از پرتو فرابنفش، به حفظ سلامت پوست بیمار کمک می کند.

بیماری های ارتوپدی و آسیب های ورزشی:

بیماری های ارتوپدی، سیستم عضلانی اسکلتی را درگیر می کنند و شامل شکستگی ها، تعویض مفاصل، آسیب های تاندونی و… می شود که هر کدام پروسه ی توانبخشی مربوط به خود را دارد. برای مثال پس از تعویض مفصل زانو، فیزیوتراپیست با آگاهی از محل برش های جراحی و روند ترمیم بافت و… محدودیت هایی را که پس از جراحی برای بیمار ایجاد می شود کاهش می دهد و به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک می کند.

فیزیوتراپی در سوختگی:

سوختگی ها درجات مختلفی دارند ودر بخش های متفاوتی از بدن می توانند رخ دهند. بیماران با توجه به وسعت و پیچیدگی سوختگی، به میزان متفاوتی از درمان و فیزیوتراپی نیاز دارند.

عوارضی که سوختگی میتواند بجا بگذارد شامل:

مشکلات تنفسی در نتیجه ی استنشاق دود و گاز های سمی، ایجاد اسکار و در صورت نگرفتن درمان مناسب ایجاد تغییر شکل در مفاصل، تورم مفصل و بافت های اطراف آن و… است.

اهدافی که فیزیوتراپی در بیماران سوختگی دنبال می کند، شامل:

پاکسازی راه های هوایی، حفظ دامنه ی حرکتی مفاصل و جلوگیری از ایجاد تغییر شکل در مفاصل، حفظ طول طبیعی بافت ها، حفظ قدرت عضلانی، به حداقل رساندن تشکیل اسکار و بدست آوردن حداکثر عملکرد فرد است.

فیزیوتراپی در سلامت زنان:

می دانیم که بارداری همراه با تغییر وضعیت قسمت های مختلف بدن نسبت به هم است و این در بعضی از خانم ها مشکلاتی را همراه خود دارد. فیزیوتراپیست می تواند آموزش های لازم بارداری و زایمان و پس از آن را به خانم های باردار بدهد. ورزش های مناسب و ایمن را با توجه به شرایط فرد تعیین کند و مشکلات اسکلتی عضلانی را که گاها به دنبال بارداری ایجاد می شود را شناسایی و درمان کند.

در موارد بی اختیاری هم که ممکن است آقایان مسن را هم درگیر کند، فیزیوتراپیست با تقویت عضلات کف لگن به بهبود کنترل فرد کمک می کند.

رایج ترین متد های درمانی در فیزیوتراپی

• الکتروتراپی یا همان استفاده از جریان های الکتریکی، مغناطیسی، لیزر، اولتراسوند و … است. هر کدام از موارد بالا خواص مخصوص خود را دارند. رایج ترین استفاده هایی که از جریان های الکتریکی میشود تحریک پوست یا تحریک عضله و عصب است و ممکن است برای کاهش درد استفاده شود یا برای تقویت و فعالسازی عضله !

• منوال تراپی شامل یکسری تکنیک های دستی است که با هدف کاهش درد یا ناتوانی اسکلتی عضلانی استفاده می شود.

• تمرین درمانی شامل یکسری تمرینات است که مخصوص هر فرد داده می شود و با کاهش التهاب( در صورت وجود)، حفظ دامنه ی حرکتی وبهبود قدرت و استقامت عضلانی به کاهش علائم یا بهبود عملکرد کمک می کند.

• هیدروتراپی بطور خلاصه دو خاصیت مهم آب در رابطه با این موضوع؛ کاهش وزن بدن در آب و از طرفی ایجاد مقاومت در برابر حرکت است. کاهش وزن بدن در آب باعث می شود که وزن روی مفاصل کم شود و فشار کمتری به آنها وارد شود که اهمیت این مسئله را در بیماری های تخریب مفصلی مثل آرتروز شاهد هستیم . از طرفی ایجاد مقاومت توسط آب باعث می شود که تمرینات کمی با مقاومت انجام شود.

وضعیت تحصیلی و دانشگاهی

هم اکنون رشته ی فیزیوتراپی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا تدریس می شود. مقطع کارشناسی توسط دانشگاه های علوم پزشکی تهران، ایران، شهید بهشتی، علوم بهزیستی و توانبخشی تهران، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، بابل، اصفهان، زاهدان، جندی شاپور اهواز، شیراز، کرمان، گیلان-رشت، سمنان، مشهد و همدان بصورت روزانه ارائه می شود.

به علاوه در دانشگاه های علوم پزشکی اصفهان، بابل، جندی شاپور اهواز، زاهدان، شهید بهشتی، و مشهد بصورت پردیس خودگردان نیز ارائه می گردد.
مقطع کارشناسی فیزیوتراپی ۱۳۰ واحد دارد که شامل ۲۲ واحد دروس عمومی، ۴۱ واحد دروس پایه، ۴۳ واحد دروس اختصاصی و ۲۴ واحد کارورزی بالینی است.
دروس پایه ای که گذارنده می شود شامل:

فیزیک برای فیزیوتراپی/ فیزیولوژی عمومی/ فیزیولوژی عصب و عضله/ آناتومی سر و گردن وتنه/ آناتومی اندام فوقانی/ آناتومی اندام تحتانی/ آناتومی اعصاب/ آناتومی سطحی بدن/ بافت شناسی/ آسیب شناسی/ روانشناسی عمومی و بیماران/ روانپزشکی/ ژنتیک/ بیماری های مغز و اعصاب/ بیماری های روماتیسمی و پوستی/ بیماری های قلبی، عروقی و تنفسی/ جراحی عمومی/ ارتوپدی/ رادیولوژی/ کمک های اولیه

و دروس اختصاصی شامل:

زبان تخصصی/ اصول توانبخشی و فیزیوتراپی/ فیزیوتراپی در بیماری های مغز و اعصاب/ فیزیوتراپی در بیماری های روماتیسمی و پوستی/ فیزیوتراپی در بیماری های قلبی، عروقی و تنفسی/ فیزیوتراپی در بیماری های جراحی/ فیزیوتراپی در بیماری های ارتوپدی ۱/ فیزیوتراپی در بیماری های ارتوپدی ۲/ شش واحد کینزیولوژی و بیومکانیک/ ۵ واحد الکتروتراپی/ ۴ واحد تمرین درمانی/ تمرین درمانی در بیماران فلج نیمه بدن/ تمرین درمانی در بیماران فلج مغزی/ وسایل کمکی و اندام مصنوعی/ ماساژ و موبیلیزاسیون/ ارزشیابی دستگاه اسکلتی-عضلانی/ فیزیوتراپی مبتنی بر شواهد

وضعیت شغلی و بازارکار

بعد از فارغ التحصیلی از مقطع کارشناسی، فیزیوتراپیست ها می توانند وارد بازار کار شوند و گذراندن طرح اختیاری است. فیزیوتراپیست ها می توانند در بیمارستان های خصوصی یا دولتی و کلینیک های خصوصی مشغول به کار شوند و یا بصورتhome visit مراجعه به منزل بیمار خدمات فیزیوتراپی را ارائه کنند.
از آنجایی که جمعیت سالمندان روز به روز بیشتر می شود، نیاز به رشته ی فیزیوتراپی در جمعیت سالمندان رو به افزایش است.

امیدواریم که توانسته باشیم به این پرسش که ( فیزیوتراپی چیست؟ ) پاسخ مناسب داده باشیم. همچنین می توانید سوالات خود را در قسمت دیدگاه ها ارسال نمایید و یا به ارتباط مستقیم با متخصصین تیم توان درمان بپردازید.