آفازی چیست؟

مقدمه

تا حالا دیدید برخی افراد در نتیجه ی آسیب مغزی مثل سکته یا تصادف، دیگه نمیتونن صحبت کنن؟ یا دیگه خوب متوجه صحبت بقیه نمیشن؟ خب به این اختلال میگن آفازی! ولی این همه ی اون چیزی نیست که باید از آفازی بدونید. بیاید با هم نگاه دقیقتری به این اختلال داشته باشیم و ببینیم علت، علائم و درمانش چیه…

آفازی (زبان پریشی) چیست؟

آفازی (به انگلیسی: Aphasia) یا زبان پریشی اختلال در زبان است که بر روی درک، بیان، خواندن و نوشتن تاثیر می گذارد. آفازی همیشه در نتیجه آسیب مغزی اتفاق می افتد که یکی از شایع ترین علت های آن سکته مغزی می باشد. اگرچه دلایل دیگری نظیر تصادف، ضربه به سر، تومور یا التهاب مغزی می تواند منجر به زبان پریشی شود. (این تعریف را انجمن جهانی آفازی ارائه کرده است.)

هرآنچه درباره ی سکته مغزی باید بدانید »

آفازی می تواند اینقدر شدید باشد که توانایی ارتباط برقرار کردن با بیمار بسیار سخت شود، و یا اینقدر خفیف باشد که بیمار در برخی موارد بسیار خفیف احساس مشکل کند ( مثلا نتواند برخی کلمات را براحتی به خاطر بیاورد)

علائم آفازی چیست؟

آفازی اختلالات همراه نیز می تواند داشته باشد ولی به طور ویژه می توان علائم آفازی را موارد زیر دانست:

• ناتوانی در درک زبان
• ناتوانی در تلفظ (بدون وجود ضعف در عضلات)
• ناتوانی در صحبت کردن خود به خودی
• ناتوانی در نامیدن اشیاء
• ناتوانی در تکرار کردن
• پارافازی کلامی (جایگزینی و استفاده از کلمه یا صداها به جای یکدیگر)
• ناتوانی در جمله بندی مناسب
• ناتوانی در حفظ قواعد دستوری
• ناتوانی در خواندن
• ناتوانی در نوشتن
• جملات ناکامل
• عدم حفظ آهنگ و تون صدا (مثلا جمله ی پرسشی را به صورت معمولی بگوید و شما ندانید الان سوال کرد یا نه!)
• محدود شدن خزانه واژگان بیانی (مثلا فقط ۱۰ تا کلمه یا جمله بلد است)
• ناتوانی در درک دستورات یا خواسته های دیگران

آفازی چگونه ایجاد می شود؟ علت آفازی چیست؟

مغز دارای دو نیمکره ی چپ و راست است. در بیشتر افراد نیمکره ی مسئول برای صحبت کردن، نیمکره ی چپ است. که به آن نیمکره ی غالب هم می گویند.

در نیمکره ی چپ مناطق مختلفی وجود دارند که هر یک بخشی از عملکرد گفتار را انجام می دهند.

1. بروکا: بخشی از نیمکره ی چپ است که مسئول بیان کلمات می باشد. یعنی وقتی می خواهیم کلمه ی “توپ” را بگوییم این منطقه الگوی حرکتی آن را برنامه ریزی می کند و می توانیم آن را بگوییم (اگر این بخش درست کار نکند مثلا توپ را می گوییم “پوت”)
2. ورنیکه: بخشی که در درک صحبت دیگران نقش دارد. (اگر درست کار نکند صحبت دیگران را نمی فهمیم! درست مثل اینکه یک ژاپنی با شما صحبت کند)
3. الیاف قوسی: این الیاف ارتباط بین دو بخش بروکا و ورنیکه را برقرار می کنند. در واقع وقتی کسی با شما صحبت می کند شما با ورنیکه آن را درک می کنید، و وقتی بخواهید جواب فرد را بدهید با همکاری ورینکه + الیاف قوسی + بروکا پاسخ فرد را می دهید.

آفازی در نتیجه ی آسیب به این بخش ها از مغز ایجاد می شود.به طور مثال آسیب تکلم بعد از سکته مغزی به دلیل آسیب این مناطق است. علل زیر می تواند منجر به آفازی شود:

• سکته مغزی
• ضربه به سر
• تومور
• بیماری های پیشرونده مغزی
• زوال عقل ( مانند آلزایمر و..)
• اختلالات متابولیک
• عفونت های مغزی

همچنین موارد زیر می تواند در ایجاد آفازی تاثیرگذار باشند:

1. زمینه ی ژنتیکی
2. استرس و تنش زیاد
3. کم خوابی مستمر
4. بیماری دیابت
5. کلسترول بالا
6. فشار خون بیش از اندازه
7. مصرف سیگار
8. مصرف زیاد موادی مانند (الکل، چربی، نمک و…)

آفازی چگونه تشخیص داده می شود؟

پس از آسیب فرد، پزشک متخصص با توجه به نوع آسیب، علائم و شدت آسیب دیدگی، دستور تصویربرداری مغزی را می دهد. با توجه به تصویربرداری مغزی سی تی اسکن CTscan و یا MRI می توان نواحی آسیب جمجمه، عروق و بافت مغز را تشخیص داد.

با توجه به جایگاه آسیب، سپس بررسی آفازی انجام می گیرد. از مهمترین عوامل جهت ارزیابی صحیح، سطح هوشیاری فرد می باشد. در صورتی که فرد هوشیار نباشد نمی تواند به سوالی هم پاسخ دهد.

پس از آن بررسی سطح درک شنوایی فرد انجام می شود. اینکه فرد چقدر نسبت به صحبت های دیگران درک دارد.

سپس ارزیابی صحبت کردن و بیان بیمار انجام می شود.

در صورتی که فرد مشکوک به آفازی باشد به گفتاردرمانگر ارجاع داده می شود. تشخیص نوع آفازی عموما با گفتاردرمانگر می باشد. همچنین درمان صحبت کردن این بیماران نیز با گفتاردرمانگر است.

انواع آفازی

آفازی ها بر اساس سه توانایی زیر تقسیم بندی میشن:

1. صحبت کردن به شکل روان
2. درک شنیداری
3. توانایی تکرار کردن

آفازی دسته های متفاوت و و تخصصی دارد. اما با توجه به مهارت های فوق، ما به ۵ دسته ی کلی آن میپردازیم:

نوع آفازی	روان صحبت کردن	درک شنیداری	توانایی تکرار
گلوبال
بروکا
ورنیکه
انتقالی
آنومی (نامیدن)

آفازی گلوبال

شدیدترین نوع زبان پریشی محسوب می شود. که فرد در تمام سه توانایی فوق، دچار نقص شدید شده است. توانایی درک کلمات را ندارد و بیان اش در حد چند کلمه و یا حتی کمتر می باشد. نمی تواند بخواند یا بنویسد.

این نوع آفازی رو می تونید دقیقا اوایل زمانی که فرد سکته کرده ببینید، و اگر آسیب مغزی گسترده نباشه میتونه فورا علائمش حذف بشه و یا تبدیل به یک نوع آفازی دیگه بشه. (یعنی مثلا شما بیماری رو میبینید که چند ساعته از سکته اش می گذره و هیچی از صحبت های بقیه نمی فهمه، ولی همون فرد ۳ روز بعد هیچ مشکلی در صحبت کردن نداره)

آفازی بروکا

در این نوع از آفازی، بیان فرد به شدت آسیب می بیند ولی درک تا حدود بسیار زیادی سالم است. فرد کلمات را نمی تواند بگوید و یا طول جملاتش کوتاه شده و جملاتش در حد ۳-۴ کلمه است. به این نوع زبان پریشی، آفازی ناروان نیز می گویند.

فرد نمی تواند کلمه را درست ادا کند و معمولا دچار اشتباه در تلفظ کلمه می شود.

می تواند صحبت دیگران را درک کند و بخواند. ولی نوشتن دچار آسیب شده است.

(تصور کنید شما دچار این آفازی شدین: حرف های همه رو می فهمید. بعد که میخواین جواب بدین نمی تونید! شروع می کنید به اشتباه تلفظ کردن کلمات و صداها… باز خودتون متوجه میشین که دارین اشتباه تلفظ میکنین! ولی نمی تونید درستش رو بگید. و تصور کنید چه حسی بهتون دست میده…)

آفازی ورنیکه

در این نوع زبان پریشی، فرد توانایی درک صحبت دیگران را ندارد و یا دچار نقص است. ولی می تواند کلمات را بیان کند. در واقع این افراد صحبت می کنند ولی گفتار آنها معنا و مفهوم خاصی ندارد. به این نوع زبان پریشی، آفازی روان نیز می گویند.

(یعنی کلمات و جمله هاشون خیلی بی ربط هست و شما خیلی چیز خاصی ازشون متوجه نمیشین. با اینکه صحبت شون معنای خاصی نداره ولی زیاد صحبت می کنن. یعنی همون کلماتی که معنی نمیده رو با آهنگ و ریتم معمولی تلفظ میکنن انگار که میخوان مفهومی رو به شما منتقل کنن)

آفازی آنومیا (واژه یابی یا نامیدن)

در این اختلال، فرد توانایی پیدا کردن کلمات و واژه یابی را ندارد. اغلب می داند چه میخواهد بگوید و راجع به چه موضوعی صحبت کند ولی کلمه ای که می خواهد بگوید را پیدا نمی کند.

گفتارش روان است و تا حد زیادی درک نیز سالم است.

(مثلا چون کلمه رو یادشون نمیاد میگن “چیز….عه….چیز….این….عه…” . بعدش هم چون نتونستن کلمه ای که میخوان رو بیان کنن احساس خوبی نخواهند داشت…)

آفازی انتقالی

گفتار این بیماران روان است. درک نیز تا حد زیادی سالم می باشد. ولی قادر به تکرار کلمات شما نیستند.

غالبا مشکلات گفتاری به شکل پارافازی دارند.

مثلا “زنگ” را می گویند “رنگ” (پارافازی واجی)

و یا “خودکار” را می گویند “مداد” (پارافازی معنایی)

مشکلاتی در خواندن و درک مطلب نیز ممکن است داشته باشند.

آفازی چه اختلالات همراهی می تواند داشته باشد؟

بسته به اینکه آفازی در نتیجه ی چه عاملی ایجاد شده باشد اختلالات همراه آن متفاوت است. بطور کلی موارد همراه شامل:

• فلجی در نیمه ی بدن (بیشتر فلجی سمت راست بدن)
• مشکلات بلع و غذا خوردن
• کوری نیمه ی بینایی
• دیزارتری
• آپراکسی
• تشنج

درمان آفازی چیست؟

درمان جنبه های گفتار و صحبت کردن و همچنین بلع بیمار آفازی برعهده گفتاردرمانگر می باشد. (گفتار درمانی چیست؟) همینطور درمان شرایط عمومی بیمار به عهده ی پزشک و متخصص مغز و اعصاب است.

• گفتاردرمان نوع آفازی را تشخیص داده و متناسب با آن برنامه ی درمان بیمار را طرح ریزی می نماید.

برنامه ی گفتاردرمانی چندین جلسه طول می کشد و باید به طور مستمر پیگیری شود. این برنامه ی درمانی با توجه به سطح درک، بیان، خواندن و نوشتن بیمار برنامه ریزی می شود.

همچنین در برخی افراد وسعت آسیب به قدری شدید است که ممکن است فرد به تکلم مانند گذشته نرسد.

در افرادی که آسیب حرکتی زیادی نیز دیده اند (مثل افرادی که فلجی در دو سمت بدن دارن) در صورت آفازی شدید، سیستم AAC یا ارتباط جایگزین و افزوده پیشنهاد می شود. به طور کلی این سیستم به فرد کمک می کند تا از حداقل توانایی هایش برای ارتباط برقرار کردن به بهترین نحو استفاده کند.

• مهمترین مورد در نتیجه گیری از درمان، شروع زودهنگام درمان و استمرار در آن است!

به طور کلی تا ۶ ماه پس از آسیب، دوران طلایی به حساب می آید. از این جهت بهترین زمان برای بازگردانی مهارت های از دست رفته می باشد. همچنین درمان تکلم بعد از سکته مغزی شرایط مشابهی دارد و بهتر است هرچه سریعتر آغاز شود.

چرا که مغز می تواند تا حد زیادی مهارت های از دست رفته را پس بگیرد. اگرچه ممکن است در موارد شدید، اختلال پایدار شود.

آیا به خوبی با اختلال آفازی (عدم تکلم پس از آسیب مغزی) آشنا شدید؟ حتما نظرات و یا سوالات خود را در بخش دیدگاه ها ارسال کنید. همچنین شما می توانید از “مشاوره آنلاین و رایگان” از متخصصین تیم توان درمان بهره مند شوید.