خشکی دهان

مقدمه

خشکی دهان علامتی است که منجر به کمبود بزاق می شود. افرادی که دارای خشکی دهان هستند، بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان ندارند.

این بیماری همچنین به عنوان زروستومیا شناخته می شود.

در این مقاله به بررسی علل، علائم، تشخیص و درمان خشکی دهان می پردازیم.

خشکی دهان چیست؟

خشکی دهان (به انگلیسی: Dry Mouth) یا زروستومیا (Xerostomia) به شرایطی اطلاق می شود که در آن غدد بزاقی در دهان بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان ایجاد نمی کند. خشکی دهان اغلب به دلیل عارضه برخی از داروها یا مشکلات پیری یا در نتیجه پرتودرمانی سرطان است. در موارد کمتر ، خشکی دهان ممکن است در اثر بیماری ایجاد شود که به طور مستقیم بر غدد بزاقی تأثیر می گذارند.

بزاق با خنثی کردن اسیدهای تولید شده توسط باکتری ها، محدود کردن رشد باکتری ها و شستشوی ذرات مواد غذایی به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می کند. بزاق همچنین توانایی چشایی را افزایش می دهد و جویدن و بلعیدن را آسان تر می کند. علاوه بر این ، آنزیم های موجود در بزاق به هضم نیز کمک می کنند.

کاهش بزاق و خشکی دهان می تواند تأثیر عمده ای بر سلامت عمومی شما، سلامت دندان ها و لثه ها و همچنین اشتها و لذت بردن از غذا داشته باشد.

درمان خشکی دهان بستگی به علت آن دارد.

علائم

علائم و نشانه های خشکی دهان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بوی بد دهان
• چِیلیتیس یا التهاب و شکافتن (شکافتن یا ترک خوردن) لب ها
• ترك خوردن و شكستن مخاط دهان، يا پوشش داخلي گونه ها و لب ها كه در آن پوست در گوشه هاي دهان ممكن است شكسته شود يا دچار درد شود
• خشکی در دهان
• دیسگوسیا (dysgeusia) یا اختلالات چشایی
• عفونت های قارچی در دهان مانند برفک
• گلوسودینیا (glossodynia) یا سندرم سوزش دهان
• افزایش نیاز به نوشیدن آب به خصوص در شب
• التهاب زبان، زخم زبان
• برای خانمها رژ لب به دندان چسبیده
• تکرر بیماری لثه
• پوسیدگی و پلاک بیشتر دندان
• مشکلات صحبت کردن
• مشکل در بلع و جویدن – مخصوصاً غذاهای خشک مانند غلات
• مشکلات مربوط به دندان مصنوعی – مشکلات مربوط به نگهداری دندان های مصنوعی، زخمهای دندان ها و همچنین چسبیدن زبان به کام
• سیالادنیت، عفونت غده بزاقی
• گلو درد
• بزاق غلیظ و چسبنده

علل

خشکی دهان اغلب یک عارضه جانبی از داروها است.

اما بطور کلی دلایل احتمالی عبارتند از:

داروها: بسیاری از داروهای تجویزی و بدون نیاز  به نسخه باعث ایجاد خشکی دهان می شوند، از جمله آنتی هیستامین ها، ضداحتقان ها، داروهای فشار خون بالا (هایپرتنشن)، داروهای ضد درد، شل کننده های عضلانی، داروهای کنترل ادرار، برخی داروهای بیماری پارکینسون و همچنین تعدادی داروی ضد افسردگی.

سن: اگرچه خشکی دهان بخشی طبیعی از افزایش سن نیست، اما افراد مسن بیشتر از بقیه افراد مصرف دارو دارند. بسیاری از داروهایی که سالمندان مصرف می کنند باعث خشکی دهان می شوند!

درمان سرطان: رادیوتراپی (پرتودرمانی) در سر و گردن می تواند به غدد بزاقی آسیب برساند و در نتیجه بزاق کمتری تولید شود. شیمی درمانی می تواند ماهیت بزاق را تغییر دهد و همچنین بدن چه مقدار از آن را تولید می کند.

جراحت یا جراحی: آسیب عصبی به ناحیه سر و گردن می تواند باعث خشکی دهان شود.

دخانیات: سیگار کشیدن خطر بروز علائم خشکی دهان را افزایش می دهد.

کم آبی: به دلیل کمبود مایعات کافی بدن ایجاد می شود.

ورزش یا بازی در گرما: غدد بزاقی ممکن است خشک شود زیرا مایعات بدن در جای دیگری از بدن متمرکز شده اند. اگر تمرین یا بازی برای مدت طولانی در گرما ادامه یابد، علائم خشکی دهان بیشتر می شود.

برخی شرایط بهداشتی، بیماری ها و عادت ها می توانند باعث خشکی دهان شوند مانند:

• اختلالات اضطرابی
• افسردگی
• ایدز HIV / AIDS
• بیماری پارکینسون
• ضعیف دیابت
• سندرم شوگرن
• خوابیدن با دهان باز
• خر و پف کردن
• مسمویت با بوتولیسم
• سكته مغزی و بیماری آلزایمر، این احتمال وجود دارد كه حتی اگر عملکرد غدد بزاقی نیز مناسب باشد باز هم باعث ایجاد خشکی دهان می شود.

یکی دیگر از علل خشکی دهان، تنفس با دهان است. این مشکل می تواند زمانی ایجاد شود که تنفس از بینی برای فرد مشکل است. مانند پولیپ بینی یا انحراف بینی و…

تشخیص

پزشک یا دندانپزشک احتمالاً دهان بیمار را معاینه کرده و تاریخچه پزشکی او را بررسی می کند. آزمایش خون و اسکن تصویربرداری از غدد بزاقی نیز ممکن است تجویز شود.

سیالومتری: این یک روش ساده است که سرعت جریان بزاق را اندازه گیری می کند. دستگاه جمع آوری بزاق، روی مجاری غدد بزاقی قرار می گیرند و تولید بزاق با اسید سیتریک تحریک می شود.

سالیوگرافی: این یک روش بررسی رادیوگرافی از غدد بزاقی و مجاری آن است. ممکن است در شناسایی سنگ ها و توده های غده بزاقی مفید باشد.

بیوپسی: نمونه کوچکی از بافت غده بزاقی گرفته می شود. اغلب در تشخیص سندرم شوگرن استفاده می شود. اگر به بدخیمی (سرطان) مشکوک باشند، پزشک ممکن است بیوپسی را پیشنهاد دهد.

بسیاری از پزشکان گزارش می دهند که اغلب، حتی اگر بیمار از خشکی شدید دهان شکایت دارد، به نظر می رسد مخاط دهان مرطوب است. كمتر پیش می آید که این حالت برعکس باشد، یعنی مخاط دهان خشك به نظر می رسد، اما فرد از علائم خشكی دهان شكایت نمی كند!

درمان خشکی دهان

درمان خشکی دهان به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله اینکه بیمار دارای بیماری یا بیماری زمینه ای است یا داروهای خاصی مصرف می کند که ممکن است باعث خشکی دهان شود یا خیر.

در صورت یافتن علت اصلی، باید اقدامات لازم صورت گیرد تا اثر آن علت به حداقل برسد.

داروها: اگر فرض شود كه خشكی دهان ناشی از داروی خاصی است، پزشك یا دوز را تغییر می دهد یا داروی دیگری را تجویز می كند كه مشکل رفع شود.

تحریک تولید بزاق: ممکن است داروهایی برای تحریک تولید بزاق از قبیل پیلوکارپین (سالوژن) یا سویملین (Evoxac) تجویز شود.

متخصصان می گویند که “درمان علائم محور برای خشکی دهان” به طور معمول شامل چهار روش است:

• افزایش جریان بزاق
• جایگزین ترشحات از دست رفته
• کنترل پوسیدگی دندان
• اقدامات خاص، مانند درمان عفونت ها

فرد مبتلا به خشکی دهان باید به بهداشت دهان و دندان توجه ویژه ای کند. این مورد شامل برداشتن پلاک و درمان عفونتهای لثه، التهاب و پوسیدگی دندان می باشد. مسواک زدن دندانها و نخ دندان زدن به طور مرتب مهم است.

روشهای درمان خانگی

روشهای زیادی برای مرطوب کردن دهان و جلوگیری از علائم خشکی دهان وجود دارد.

این روشها شامل:

• خرد خرد نوشیدن مایعات بدون گازدار و بدون قند
• آدامسهایی که حاوی زایلیتول (گزیلیتول) هستند
• استفاده از کربوکسی متیل سلولز به عنوان دهانشویه ممکن است کمک کند
• اجتناب از دهانشویه هایی که حاوی الکل هستند
• در هنگام خواب از پروتز دندانی (دندان مصنوعی) استفاده نکنید.
• خوردن غذاهایی مانند هویج یا کرفس
• تنفس از طریق بینی، زیرا این عمل کمتر از زمانی که با دهان نفس می کشید، دهان را خشک می کند!
• استفاده از مرطوب کننده برای اضافه کردن رطوبت به اتاق خواب، که ممکن است به کاهش علائم خشکی دهان که در طول خواب ایجاد می شود کمک کند.

افراد باید از این موارد جلوگیری کنند از:

• جویدن یا سیگار کشیدن
• غذاها یا نوشیدنی های شیرین
• غذاها یا نوشیدنی های اسیدی
• غذاهای خشک
• غذاهای ادویه دار
• آسترینگنت ها (مواد قابض یا سفت کننده ای هستند که عموما برای پوست استفاده می شوند)
• نوشیدنی های خیلی گرم یا سرد

مصرف الکل باید به حداقل برسد یا در کل اجتناب شود و کافئین فقط باید در حد اعتدال مصرف شود.

زروستومیا چیست؟

خشکی دهان گاهی زروستومیا (Xerostomia) گفته می شود. کارشناسان می گویند که زروستومیا معمولاً در اثر عملکرد نامناسب غدد بزاقی ایجاد می شود.

فرد مبتلا به زروستومیا به طور معمول در لذت بردن از غذا دچار مشکل می شود.

زروستومیا یک مشکل شایع است. این یک عارضه جانبی مکرر در مصرف داروهاست که ممکن است با یک داروی جدید یا تنظیم دوز بهبود یابد.

همه ما گاهی اوقات دچار خشکی دهان می شویم: وقتی ناراحت می شویم، تحت استرس و یا بسیار وحشت زده می شویم. اما زروستومیا متفاوت است – دهان فرد در بیشتر مواقع خشک است!

برخی از بیماران ممکن است فکر کنند که خشکی دهان بخشی طبیعی از پیری است، اما اینطور نیست. با این حال، این اختلال بیشتر در افراد مسن دیده می شود. کارشناسان می گویند دلیل اصلی این است که افراد مسن در مقایسه با بقیه جمعیت، داروهای بیشتری مصرف می کنند و برخی از این داروها باعث زروستومیا می شوند.

زروستومیا ممکن است علائم یک بیماری جدی سیستمی مانند لوپوس اریتماتوز سیستمیک، آرتریت روماتوئید، اسکلرودرما ، سارکوئیدوز، آمیلوئیدوز، سندرم شوگرن، پارکینسون، دیابت یا کم کاری تیروئید باشد. بیماری سیستمی یک بیماری است که بر کل بدن تأثیر می گذارد.

خشکی دهان یک بیماری نیست بلکه نشانه ای از بیماری دیگر است!

شما می توانید نظرات خود را در ادامه ارسال فرمایید و یا با متخصصین توان درمان در ارتباط باشید.